Chia Tohumunun (Salvia hispanica L.) Bileşimi, Besinsel Değeri ve Sağlık Faydaları: Composition, Nutritional Value and Health Benefits of Chia Seed (Salvia hispanica L.)

Fatma Erkorkmaz; Melike Altunbay; Zehra Demirci; Muhammet DOĞAN

Yazarlar

Fatma Erkorkmaz Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi https://orcid.org/0009-0006-4347-6086
Melike Altunbay Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi https://orcid.org/0009-0007-6975-8222
Zehra Demirci Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi https://orcid.org/0009-0006-3544-6872
Muhammet DOĞAN Karamanoglu Mehmetbey University https://orcid.org/0000-0003-3138-5903

Anahtar Kelimeler:

Antioksidan, beslenme ve diyet, bitkisel besin, sağlıklı beslenme, tıbbi bitki

Özet

Kökeni Meksika’ya dayanan ve Lamiaceae familyasından olan chia (Salvia hispanica L.) otsu bir bitkidir. Son yıllarda, diyetisyenler ve gıda teknolojisi uzmanları tarafından oldukça dikkat çekilen bir besindir. Chia tohumunun insan sağlığı üzerine faydalı etkilerinden ve birçok işlevsel besin birleşen içermesinden dolayı popülaritesi git gide artmaktadır. Bu bileşenler protein, n-3 yağ asidi, diyet posası ve antioksidanlardır. Bu nedenle chia tohumları ‘süper besin’ olarak tanımlanmaktadır. Chia tohumları harika bir diyet yağı, polifenol ve esansiyel yağ asidi kaynağıdır. Chia tohumu %35 oranında karbonhidrat içermekte ve bunun da %34’ünü diyet lifi oluşturmaktadır. Mineral maddeler yönünden oldukça zengin olan chia tohumu çok fazla miktarda demir, potasyum, fosfor, çinko, magnezyum ihtiva etmektedir. Chia tohumu niasin, tiamin ve riboflavin gibi önemli B grubu vitaminlerini ve A vitaminini içerir. Chia tohumu, serbest radikalleri vücuttan uzaklaştırarak antioksidan aktivite göstermektedir. Chia tohumunun antioksidandan sorumlu temel kaynakları fenolik bileşikler, flavanoidler ve tokoferollerdir. Chia tohumundaki glutensiz protein, fenolik bileşikler ve yüksek diyet lifleri sayesinde diyabet kontrol altına alınabilir. Chia tohumu içerisinde bulunan mineraller, protein, yağ ve diyet posası yönünden zengin olduğundan kilo kaybı için yapılacak programlarda iyi bir alternatiftir. İçeriği sebebiyle sadece kilo kaybı değil obeziteyi de önleyebilmektedir. Chia tohumları fitosterol kaynağıdır. Fitosterollerin prostat, kolon, meme gibi yaygın kanser çeşitlerine karşı koruyucu olduğunu gösteren çalışmalar vardır. Bu derleme çalışmada, chia tohumunun bileşimi, besinsel değerleri ve sağlık üzerine bazı faydaları sunulmuştur.

Referanslar

Akçay, B., & Yılmaz, H. Ö. (2019). Bazı Fonksiyonel Besinlerin Sağlık Üzerindeki Koruyucu Etkileri. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2), 9-19.

Akdoğan, V. (2019). Chia (Salvia hispanica L.) tohumunun antioksidan aktivitesi, fenolik kompozisyonu ve yağ asitleri profilinin incelenmesi (Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).

Aktaş, İ. (2021). Omega Yağ Asitlerinin İnsan Sağlığı Açısından Önemi. İksad Yayınevi, 37.

Alcântara, M. A., Polari, I. D. L. B., de Albuquerque Meireles, B. R. L., de Lima, A. E. A., da Silva Junior, J. C., de Andrade Vieira, É., ... & de Magalhães Cordeiro, A. M. T. (2019). Effect of the solvent composition on the profile of phenolic compounds extracted from chia seeds. Food Chemistry, 275, 489-496.

Ali, N. M., Yeap, S. K., Ho, W. Y., Beh, B. K., Tan, S. W., & Tan, S. G. (2012). The promising future of chia, Salvia hispanica L. Journal of Biomedicine and Biotechnology, 2012.

Álvarez-Chávez, L. M., Valdivia-López, M. D. L. A., Aburto-Juarez, M. D. L., & Tecante, A. (2008). Chemical characterization of the lipid fraction of Mexican chia seed (Salvia hispanica L.). International Journal of Food Properties, 11(3), 687-697.

Arnak, B. G. (2020) Çiya Tohum (Salvia hispanica L.) Tozlarının Dondurma Üretiminde Stabilizatör Olarak Kullanımının Araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Ordu.

Ayaşan, T., & Ayaşan, Ş. (2020). İnsan ve hayvan beslenmesinde chia (Salvia hispanica) kullanılması. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(1), 48-57.

Babu, S., & Jayaraman, S. (2020). An update on β-sitosterol: A potential herbal nutraceutical for diabetic management. Biomedicine & Pharmacotherapy, 131, 110702.

Bushway, A. A., Belyea, P. R., & Bushway, R. J. (1981). Chia seed as a source of oil, polysaccharide, and protein. Journal of Food Science, 46(5), 1349-1350.

Cassiday, L. (2017). Chia: superfood or superfad?. Inform, 28(1), 6-13.

Coates, W. (2011). Protein content, oil content and fatty acid profiles as potential criteria to determine the origin of commercially grown chia (Salvia hispanica L.). Industrial crops and products, 34(2), 1366-1371.

Coşkun, G., & Bahar, B. Kimyasal Bileşim Bakımından Tahıllar ve Tahılımsılar. Türk Fen ve Sağlık Dergisi, 1(1), 52-60.

Çelebi, Ş. Kaya, H. Kaya, A. (2017) Omega-3 Yağ Asitlerinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, 32 (2): 105-112.

Çelikoğlu, O. (2019). Chia tohumunun broyler piliçlerin besi performansı ve et raf ömrüne etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.

Çiçek, E., & Özel, A. (2017). Türkiye için Yeni Bir Bitki: Chia (Salvia hispanica L.). Türkiye, 12, 12-15.

da Silva Marineli, R., Lenquiste, S. A., Moraes, É. A., & Maróstica Jr, M. R. (2015). Antioxidant potential of dietary chia seed and oil (Salvia hispanica L.) in diet-induced obese rats. Food Research International, 76, 666-674.

da Silva, B. P., Anunciação, P. C., da Silva Matyelka, J. C., Della Lucia, C. M., Martino, H. S. D., & Pinheiro-Sant'Ana, H. M. (2017). Chemical composition of Brazilian chia seeds grown in different places. Food Chemistry, 221, 1709-1716.

da Silva, C. S., Monteiro, C. R. D. A., da Silva, G. H. F., Sarni, R. O. S., Souza, F. I. S., Feder, D., ... & Fonseca, F. L. A. (2020). Assessing the metabolic impact of ground chia seed in overweight and obese prepubescent children: results of a double-blind randomized clinical trial. Journal Of Medicinal Food, 23(3), 224-232.

De Falco, B., Amato, M., & Lanzotti, V. (2017). Chia seeds products: an overview. Phytochemistry Reviews, 16(4), 745-760

Ding, Y., Lin, H. W., Lin, Y. L., Yang, D. J., Yu, Y. S., Chen, J. W., ... & Chen, Y. C. (2018). Nutritional composition in the chia seed and its processing properties on restructured ham-like products. Journal of Food And Drug Analysis, 26(1), 124-134.

Doğan, H. (2019). Salvia hispanica L. tohumlarının fitokimyasal ve biyolojik aktivite açısından araştırılması Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.

Doğan, M. (2020). Su teresinin (Nasturtium officinale R. BR.) beslenme-diyet potansiyeli ve antioksidan özellikleri: bir derleme. International Anatolia Academic Online Journal Health Sciences, 6(3), 222-233.

EFSA Panel on Nutrition, Novel Foods and Food Allergens (NDA), Castenmiller, J., de Henauw, S., Hirsch‐Ernst, K. I., Kearney, J., Knutsen, H. K., ... & Turck, D. (2019). Appropriate age range for introduction of complementary feeding into an infant's diet. EFSA Journal, 17(9), e05780.

Emsen, B., & Dogan, M. (2018). Evaluation of antioxidant activity of in vitro propagated medicinal Ceratophyllum demersum L. extracts. Acta Scientiarum Polonorum-Hortorum Cultus, 17(1), 23-33.

Erdoğdu, M. (2019). Chia (Salvia hispanica L.) tohumu ilave edilmiş köftelerin fizikokimyasal özelliklerinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ.

Erdoğdu, M. Geçgel, Ü. (2019) Chia Tohumu (Salvia hispanica L.) ve Yağının Fizikokimyasal Özellikleri ve Gıda Sektöründe Değerlendirilmesi. 21: 9-17.

Ergene, E., & Bingöl, E. B. (2019). Diyet Lif İçeriği Yüksek Bazı Gıdalar Ve Beslenme Üzerindeki Etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(1), 70-78.

Erim, N. (2019). Farklı ortam koşullarında yetiştirilen salvıa hıspanıca l.(chıa) bitkisinin fitokompozisyon özelliklerinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.

Ghafoor, K., Aljuhaimi, F., Özcan, M. M., Uslu, N., Hussain, S., Babiker, E. E., & Fadimu, G. (2018). Effects of roasting on bioactive compounds, fatty acid, and mineral composition of chia seed and oil. Journal of Food Processing and Preservation, 42(10).

Göldağ, R., Göldağ, Ö. G., & Doğan, M. 2022. Beslenme ve Sağlık İçin Kara Mürver’in (Sambucus nigra L.) Önemi: Biyolojik Aktiviteleri. Academic Platform Journal of Halal Lifestyle, 4(1), 10-17.

Grancieri, M., Martino, H. S. D., & Gonzalez de Mejia, E. (2019). Chia seed (Salvia hispanica L.) as a source of proteins and bioactive peptides with health benefits: A review. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 18(2), 480-499.

Güler Çelik, Z. (2017). Sağlıklı beslenmede kullanılan bazı tohumların sabit yağlarının mukayeseli fitokimyasal analizi/Comparative phytochemical oil analysis of some seeds used in healty nutrition. Yüksek Lisans Tezi, Bezmi Alem Vakıf Üniversitesi, İstanbul

Hrncic, K. M. Ivanovski, M. Cör, D. Knez, Z. (2020). Chia Seeds (Salvia Hispanica L.): An Overview-Phytochemical Profile, Isolation Methods, and Application. Molecules, 25(1): 11.

Işık, F., & Keser, A. (2020). Siyez Buğdayının Sağlık Üzerine Etkileri. Sted/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(4), 299-304.

Ixtaina, V. Y., Martínez, M. L., Spotorno, V., Mateo, C. M., Maestri, D. M., Diehl, B. W., ... & Tomás, M. C. (2011). Characterization of chia seed oils obtained by pressing and solvent extraction. Journal of Food Composition and Analysis, 24(2), 166-174.

Ixtaina, V. Y., Nolasco, S. M., & Tomás, M. C. (2008). Physical properties of chia (Salvia hispanica L.) seeds. Industrial crops and products, 28(3), 286-293.

Jin, F., Nieman, D. C., Sha, W., Xie, G., Qiu, Y., & Jia, W. (2012). Supplementation of milled chia seeds increases plasma ALA and EPA in postmenopausal women. Plant Foods for Human Nutrition, 67(2), 105-110.

Katunzi-Kilewela, A., Kaale, L. D., Kibazohi, O., & Rweyemamu, L. M. (2021). Nutritional, health benefits and usage of chia seeds (Salvia hispanica): A review. African Journal of Food Science, 15(2), 48-59.

Kılınççeker, O., & Karahan, A. M. Chianın (Salvia hispanica) Bazı Özellikleri ve Et Ürünlerinde Kullanımı, International Engineering and Science Symposium, 20-22 June, 2019/Siirt/Turkey.

Kulczyński, B., Kobus-Cisowska, J., Taczanowski, M., Kmiecik, D., & Gramza-Michałowska, A. (2019). The chemical composition and nutritional value of chia seeds—Current state of knowledge. Nutrients, 11(6), 1242.

Menga, V., Amato, M., Phillips, T. D., Angelino, D., Morreale, F., & Fares, C. (2017). Gluten-free pasta incorporating chia (Salvia hispanica L.) as thickening agent: An approach to naturally improve the nutritional profile and the in vitro carbohydrate digestibility. Food Chemistry, 221, 1954-1961.

Mohamed, D., Mohammed, S., & Hamed, I. (2021). Chia seeds oil enriched with phytosterols and mucilage as a cardioprotective dietary supplement towards inflammation, oxidative stress, and dyslipidemia. Journal of Herbmed Pharmacology, 11(1), 83-90.

Montes Chañi, E. M., Pacheco, S. O., Martínez, G. A., Freitas, M. R., Ivona, J. G., Ivona, J. A., ... & Pacheco, F. J. (2018). Long-term dietary intake of chia seed is associated with increased bone mineral content and improved hepatic and intestinal morphology in sprague-dawley rats. Nutrients, 10(7), 922.

Özbek, T., & Yeşilçubuk, N. Ş. (2018). Süper Besin: Chia Tohumu (Salvia hispanica L.). Beslenme ve Diyet Dergisi, 46(1), 90-96.

Özcan, M. M., Al-Juhaimi, F. Y., Ahmed, I. A. M., Osman, M. A., & Gassem, M. A. (2019). Effect of different microwave power setting on quality of chia seed oil obtained in a cold press. Food Chemistry, 278, 190-196.

Özgören, E., Kaplan, H. B., & Tüfekçi, S. (2018). Chia Tohumu Kullanılarak Zenginleştirilen Galetaların Bazı Kimyasal Ve Fiziksel Özellikleri. Food and health, 4(2), 140-146.

Parker, J., Schellenberger, A. N., Roe, A. L., Oketch-Rabah, H., & Calderón, A. I. (2018). Therapeutic perspectives on chia seed and its oil: a review. Planta medica, 84(09/10), 606-612.

Peláez, P., Orona-Tamayo, D., Montes-Hernández, S., Valverde, M. E., Paredes-López, O., & Cibrián-Jaramillo, A. (2019). Comparative transcriptome analysis of cultivated and wild seeds of Salvia hispanica (chia). Scientific reports, 9(1), 1-11.

Quintal‐Bojórquez, N. D. C., Carrillo‐Cocom, L. M., Hernández‐Álvarez, A. J., & Segura‐Campos, M. R. (2021). Anticancer activity of protein fractions from chia (Salvia hispanica L.). Journal of Food Science, 86(7), 2861-2871.

Rahman, M. J., de Camargo, A. C., & Shahidi, F. (2017). Phenolic and polyphenolic profiles of chia seeds and their in vitro biological activities. Journal of Functional Foods, 35, 622-634.

Reyes-Caudillo, E., Tecante, A., & Valdivia-Lopez, M. A. (2008). Dietary fibre content and antioxidant activity of phenolic compounds present in Mexican chia (Salvia hispanica L.) seeds. Food chemistry, 107(2), 656-663.

Rosas‐Ramírez, D. G., Fragoso‐Serrano, M., Escandón‐Rivera, S., Vargas‐Ramírez, A. L., Reyes‐Grajeda, J. P., & Soriano‐García, M. (2017). Resistance‐modifying activity in vinblastine‐resistant human breast cancer cells by oligosaccharides obtained from mucilage of chia seeds (Salvia hispanica). Phytotherapy Research, 31(6), 906-914.

Sari, F., & Aulianshah, V. (2022). Aktivitas Antioksidan Infused Water Chia Seed (Salvia Hispanica L) Menggunakan Metode DPPH (2, 2-diphenyl-1–picrylhydrazil). Jurnal Ilmiah Farmasi Simplisia (JIFS), 1(2), 132-137.

Scapin, G., Schmidt, M. M., Prestes, R. C., & Rosa, C. S. (2016). Phenolics compounds, flavonoids and antioxidant activity of chia seed extracts (Salvia hispanica) obtained by different extraction conditions. International Food Research Journal, 23(6).

Sezer, S., Altınışık, J., Bozkurt, N., Akkanet, S., & Ateş, H. Ö. (2013). Migrende Anjiotensin Dönüştüren Enzim (ACE) İnsersiyon/Delesyon (I/D) Gen Polimorfizminin Analizi. Çağdaş Tıp Dergisi, 3(1), 7-11.

Shahidi, F., & Zhong, Y. (2015). Measurement of antioxidant activity. Journal of Functional Foods, 18, 757-781.

Sur, EB ve Çiçek, Ş. K. (2021). Chia Tohumunun Kimyasal, Antioksidan Ve Antimikrobiyal Özellikleri. Gıda, 46 (4), 971-979.

Timilsena, Y. P., Vongsvivut, J., Adhikari, R., & Adhikari, B. (2017). Physicochemical and thermal characteristics of Australian chia seed oil. Food Chemistry, 228, 394-402.

Timilsena, Y. P., Wang, B., Adhikari, R., & Adhikari, B. (2016). Preparation and characterization of chia seed protein isolate–chia seed gum complex coacervates. Food hydrocolloids, 52, 554-563.

Tunçil, Y. E. Çelik, Ö. F. (2019) Total Phenolic Contents, Antioxidant and Antibacterial Activities of Chia Seeds (Salvia Hispanica L.) Having Different Coat Color. Akademik Ziraat Dergisi, 8 (1): 113-120.

Tüter, H. (2019). Chia (Salvia hispanica) tohumu kullanılarak fonksiyonel glutensiz bisküvi üretimi ve kalite özelliklerinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.

Ullah, R., Nadeem, M., Khalique, A., Imran, M., Mehmood, S., Javid, A., & Hussain, J. (2016). Nutritional and therapeutic perspectives of Chia (Salvia hispanica L.): a review. Journal of Food Science and Technology, 53(4), 1750-1758.

USDA (2018). National Nutrient Database for Standard Reference, Available online: http://www.ars.usda.gov/ba/bhnrc/ndl

Ürkek, B., Gürmeriç, H. E., & Şengül, M. (2021). Chia (Salvia hispanica L.) ilavesinin dondurmanın fizikokimyasal ve duyusal özelliklerine etkisi. Gıda, 46(1), 180-189.

Weber, C. W., Gentry, H. S., Kohlhepp, E. A., & McCrohan, P. R. (1991). The nutritional and chemical evaluation of chia seeds. Ecology of Food and Nutrition, 26(2), 119-125.

Yurt, M., & Gezer, C. (2018). Chia Tohumunun (Salvia hispanica) Fonksiyonel Özellikleri Ve Sağlık Üzerine Etkileri. Gıda, 43(3), 446-460.

Chia Tohumunun (Salvia hispanica L.) Bileşimi, Besinsel Değeri ve Sağlık Faydaları

Composition, Nutritional Value and Health Benefits of Chia Seed (Salvia hispanica L.)

Yazarlar

Anahtar Kelimeler:

Özet

Referanslar

İndir

Yayınlanmış

Nasıl Atıf Yapılır

Sayı

Bölüm

Lisans

YAYINCI

Makale Gönder

Dil

Bilgi

Yeni Sayı